Opinión Bolivia

  • Diario Digital | sábado, 20 de abril de 2024
  • Actualizado 00:00

TUKAN ALLIN KAWSAYMANTA YACHACHIN

TUKAN ALLIN KAWSAYMANTA YACHACHIN



Jananpachamanata, Juku Hornero, Phichitanka q´ipirisqa uruta qhawaspa phawasanku.

Juku imatacha? rikurpan juk ñanu sach´a urapi. Wajina p´isqutaq muyupatapi sayasan.

Waqisniy uraq´arisunman. nin Jukuqa.

Waq jallp´a sina kaspa jinan, kutichin Horneroqa.

Uraqana, nin Phichitankaqa.

Latap´isqu jina Jukuqa pampaman chayan.

P´isqukunaqa likrakunantuka aysarispa k´acha p´isquman, rakhu pikuyuqman chinpaykunku.

Juk muyuta pikunwan takasan, yanara, q´illu, yuraqniyuq kasqa.

Umanta uqharispa. ¿Maymanta qamkuna kankichikri?, nin. ñuqa Tukan kani.

Ñuqayku qhichwa jallpamanta kayku, nin Jukuqa.

¿Imata munankichik kay Teko Kavi jallpapi?, Tukan tapurin.

Kay kawsaymanta yachayta munayku, kutichin Phichitankaqa.

Kay jallpata sarunaykichikpa chakikunaykichikta mayllakunaykichik tiyan. Kawsay kikin tukuypaq. Chaypaq yachanaykichik:

Juk.- Ch´in purinaykichik tiyan

iskay.- Waliq kanaykipaq, waliq Pachamamawan kanayki tiyan

Kimsa.- Waliq apukunawan kanayki tiyan

Tawa.- Waliq jatun tatakunawan kanayki tiyan.

Pichqa.- Waliq wawakunawan kanayki tiyay.

Suqta.- Tukuywan allinta kawsanayki tiyan

Qanchis.- Mana ch´aqwakuna kananchu tiyan.

Pusaq.- Wayllukuypi, munakuypi kawsanan tiyay.

Jisq´un.- Qhispikay kawsaypi kanan tiyan.

Chunka.- Yupaychay kawsaypaq kanan tiyan.

Chunka jukniyuq.- Ñuqanchik ukhupi, jawapi ima equilibrio kanan tiyan

Teko Kavi (vida buena). Pachatatawan, pachamamawan ima sumaqta uyarispa kawsayku.

Pachi Tukan, ñuqayku ripullaskaykuna, kay yachaykunata yachachimusqayku p´isqukuna masiykuman. Chayta niytawan

watiqmanta qallarinku phawariyta.

YACHANA TIYAN

"SUMAQ KAWSANAPAQ KANAN TIYAN, ALLIN KAWSAY"


EL TUCAN ENSEÑA DE LA VIDA BUENA


Desde el cielo, el Búho cargado del Hornero y la Phichitanka están volando mirando abajo.

El Búho divisó algo debajo de un árbol delgado, otra clase de pájaro que está parado sobre un coco.

Hermanos, podemos bajar, dice el Búho.

Parece que es otra tierra, responde el Hornero.

Bajemos, dice la Phichitanka.

Como avión el Búho llega a la tierra.

Los pájaros abriendo sus alas se acercan al pájaro bonito de pico grande y grueso.

Está golpeando con su pico un coco, es negruzco, amarillo y blanco.

Levantando la cabeza pregunta: ¿de dónde son ustedes? Yo soy Tucán.

Nosotros somos de la tierra Quechua, dice el Búho.

¿Qué quieren en la tierra Teko Kavi? pregunta el Tucán.

Queremos saber de esta vida, responde la Phichitanka.

Para pisar esta tierra deben lavarse los pies, la vida es igual para todos. Para eso tienen que saber:

1. Hay que caminar en silencio

2. Para estar bien tienes que estar bien con la madre tierra

3. Tienes que estar bien con los dioses o espíritus

4. Tienes que estar bien con los abuelos

5. Tienes que estar bien con los niños

6. Tienes que vivir bien con todos

7. No tiene que haber problemas

8. Tienes que vivir con amor y cariño

9. Tienes que vivir con libertad

10. Tiene que haber respeto a la vida

11. En nuestra vida interna y externa debe haber equilibrio

Teko Kavi (vida buena) es vivir escuchando al padre cosmos, a la madre tierra.

Gracias Tucán, nosotros nos vamos y estos conocimientos enseñaremos a nuestros hermanos pájaros. Dicho esto comenzaron a volar de nuevo.

"PARA VIVIR BIEN TENEMOS QUE SABER DE LA VIDA BUENA"