Opinión Bolivia

  • Diario Digital | martes, 23 de abril de 2024
  • Actualizado 18:19

INTIRAYMI “INTIWATANA”

INTIRAYMI “INTIWATANA”


QUSQU llaqtaman, kikin Tawantinsuyuq sunqunman, apukamachikninkuq ñawparisqan waranqa waranqa runakuna chayamuyta qallarirqanku… Chawpi tutata tata inkaq kachan kamachin khanaku lawrarinanta; ch’akatiya, t’ula ch’aqrakuna lawrariyta qallarin.

Wankarakuna uyarikun, panpantin khatatirin, pinkillus, lichiwayus, qhunqhutakuna, qhinakuna, suqusukuna, tukuy imaymana ñawch’ikkuna Saqsaywaman chhikan kanchan junt’ata uyarikun.

Nina lawray k’ancharirin kanchachata, qhariwarmikunaq p’achachanku karupi lliphipiriyta qallarin, ninaq’uchñi janaqpachaman uqharikun mama killata q’uwachaspa.

Nina qaylllaman Tata Inka chimpaykun, jaqaypi sumaq t’ikanchasqa chukunanpi, aqlla warmikunan muyuykusqan chayamuqkunata suyasan;… Intiyaykuy chiqamanta, Chincha runakuna rikhurimunku; Intilluqsimuy chiqata Antisuyu runakuna rikhurimunku; kunti chiqamanta Kuntisuyu runakuna rikhurimunku; qulla chiqamantataq Qullasuyu runakuna rikhurimunku.

Jaqay ch’isi, mama killaq k’anchasqallan khanakuq k’anchayninwan ima, runakunaq takitusuyninku ninayarik jallp’a q’uchñi ukhupi rikukunku; chayllaman, Tata Inka quri chukunanmanta sayarispa, makisninta patata uqharispa, tukuy ch’inyarinankuta mañan, nintaq: ALLINPAQTAQ KACHUN JAMUSQAYKICHIK, KAYPI QHIPAKUNQA TUKUY LLAKIY PHUTIYNIYKICHIS, KUTIPUSASPATAQ SUYUSNIYKICHIKMAN WIÑAYPACHA KUSIKAWSAYTA APAKUNKICHIK; IMARAYKUCHUS, TATA INTINCHIKPAQ RAYMIN, PAYLLAMIN TUKUY MAÑAKUSQAYKICHIKTA QUSUNQACHAQ… QHALLALLA CHINCHASUYU, QHALLALLA KUNTISUYU, QHALLALLA ANTISUYU, QHALLALLA QULLASUYU; tukuytaq qhallalla nispa kutiykuchirqanku.

Chay qhipata, sapa suyuq kachakunan, tukuy kusiy takirispa tusurispa, tata inkaq ñawpaqinman churamurqanku apamusqankuta, jukkunaqa qurita, qullqita, kachita, imaymana q’apaq qhurakunata; jukkuna chaqrankupi puquchisqankuta, tukuy laya sarakunata, papakunata, kinuwata, millmita, tarwita, thaquta ima; jukkunari imaymana p’acharuwasqankuta, luq’ukunata, chhararakunata, unkukunata, wallqhipukunata, juk’utakunata, quripillukunata; jukkunataq uywakunata, llamakunata, wik’uñakunata, allpaqakunata, wanakukunata, ch’arkita, millmata, warakunata, tukuy quri saltakunata ima.

Inkaqa, ñust’a aqllakunawan kachakunanwan ima, ch’isintinta tukuy takitusuqkunaman jatun muyu mathipi aqhata anqhuchikkanku… Ch’isintinta Tata Intik paqarimuyninta suyasqankutawantaq; p’isaqa khuyuyta qallariktinkama, Apu Inka juk qhapariywan tukuyta sayarichirqa, nirqataq: “khanaku aswanta lawrarichun, yuraq llamata apamuychik, wilanchapusun Tata Intinchikta; makisninchikta patata uqharina, tukuy sunquwan k’ajayninta jap’iqana, mañakuychiktaq tukuy munasqaykichikta kusikawsayta tarinapaq”.

Intiraymi, Tata Intik p’unchaynin, k’anchayninwan k’ajayninwan ima runakunaq makinman kallpata churarqa; runataq q’uwaq q’uchñinpi tukuy qusqanta janaqpacha apuqi wasinkama chayachirqa.