P´ISQU WASI LLUT´A YAKAYAKATA CHIQAN KAWSAYTA WAYLLUYTA, KUSIKUYTA IMA YACHACHISQA
Juk pacha, Lukuza sach´ach´api purisasqa nin, juk p´isqu wasi llut´a, payqa sach´a uramanqa yaykuq kasqa khuritukunata mask´aq. Chay mask´asqanpitaq tarisqa juk uña yakayakata, payqa jirpa´raq kasqa ch´aritan chukchusasqa.
P´isqu wasi llut´aqa jinata parlaykusqa:
Kay jirp´atari pitaq kayman t´akarparqari.
P´isqu wasi llut´aqa, jirp´ataqa wasinman apasqa. Chay punchawmanta pachataq sumaqta uywakusqa, wayllukuspa, kusikuspa ima.
Ajinamanta yakayakaqa jatunyarpasqa, puka umallanta t´uru muyu wasinmantaqa urqhurimuq kaska.
P´isqu wasi llut´aqa yakayakataqa jirp´anpis kanman jina, sukhayan phanikunataqa sach´asach´api puriykachachimuq. Chantapis sumaq kawsaykunamanta parlapayaq kasqa.
P´isqu wasi llut´ataqa jinata k´amiq sapa p´uwchaw:
Uyariway yakayaka. Ñuqanchiq chiqantapuni parlananchis, ruwanaschis tiyan. jinallamantataq sunqunchisqa t´ikayarinan
wayllukuywan, kusikuywan ima.
Yakayakaqa, k´umuykuspa jinata kutichisqa:
Jina kanqa, mana q´unqasaqchu.
Chayta nispataq, p´isqu wasi llut´aqa thaqu sachaman
pawaykapusqa.
Chaymantataq, Yakayakaqa qallarisqa puriyta, umanta pataman uqharispataq rikusqa juk ankata chakikuna kicharisqa pacha
ch´insitullamanta phawaykamusan k`ita quwita jap´iyta munaspa.
Yakayakaqa niraq anka k´ita quwita jap`iykusaqtin, jukta phinkiytawan mayuman k´ita quwitaqa chuqaykusqa.
Ankaqa, yakayakata millayta qhawariytawan urqu pataman phawarikapusqa.
Chaymantataq, q`ala p´isqukuna tukuy q`uchumanta lluqsimuytawan mayuman phawaykusqanku, k`ita quwitaqa yakupi chhapusqata urqhumusqanku.
Yakayakaqa, k´ita quwiman chimpaspaqa jinata rimaykusqa:
Qam, manapuni wanankichu, mayk`aq kamataq mana umachakunkichuri, jinallapuni kanki, nimata qhawakuspa lluqsimunki mikhuq,
nipimanta manchikuspa ima. kay sach`ach`apiqa atuqkuna, ch`ila pumakuna, pakakuna ima kawsakullankutaq; paykunaqa ñuqanchiqtaqa mikhuyta munawanchis. Kunanmanta pacha qhawanakunanchiq tiyan.
K`ita quwiqa pampata qhawaspa, jinata kutichisqa:
Qhispichiwaychik, kunanmantaqa qankunawan purisaq, sapay kasaqtiypis tukuyniqta qhawakusaq.
Yakayakaqa, chanta nillasqataq:
Jina kanan tiyan, chiqampi kawsana, wayllupi wiñana, kusikuypi purina.
Chayta nispataq. Yakayakaqa wasinman phawapusqa.
YACHANA TIYAN
"SUMAQ KAWSAY KANANPAQ, CHIQAMPI KAWSANA, WAYLLUPI WIÑANA, KUSIKUYPI PURINA".
RESUMEN: EL HORNERO ENSEÑÓ A LA YAKAYAKA A VIVIR EN LA VERDAD, EN EL AMOR Y EN LA ALEGRÍA
Una vez, en el bosque de Lucuza estaba caminando un pájaro hornero que buscaba gusanos debajo de los arbustos y de pronto se encontró con un pequeño pájaro yakayaka, que estaba muy mojado y temblando.
El hornero llevó a la yakayaka a su casa y desde ese día le crió como si fuera su cría, brindándole amor y alegría. Por las tardes paseaban por el bosque, le enseñaba a que se debe vivir en la verdad, en el amor y en la alegría. Después de recomendarle, voló a un árbol de algarrobo.
Después la yakayaka comenzó a caminar, levantó la cabeza al cielo y vio que un águila con las patas abiertas volaba en silencio queriendo atrapar a un conejo de monte.
El conejo de monte comía distraído en la orilla del río y antes que el águila le atrape, la yakayaka dio un brinco y empujó al conejo de monte al río.
El águila mirando con rabia a la yakayaka, voló al cerro.
Seguidamente salieron todos los pájaros del bosque y auxiliaron al conejo de monte y le sacaron del agua.
La yakayaka muy molesta por la actitud del conejo de monte, se acercó y le llamó la atención por su excesiva confianza y su falta de cuidado. El conejo de monte, se disculpó y se comprometió a tener más cuidado.
Finalmente la yakayaka les dijo: que deben vivir en la verdad, en el amor y en la alegría. Después emprendió vuelo a su casa.
"PARA VIVIR BIEN TENEMOS QUE VIVIR EN LA VERDAD,
EN EL AMOR Y EN LA ALEGRÍA".